Reiskriebels
woensdag 19 maart 2014. Nederland.

Nog maar drie weken, en dan gaan we: een maand naar Indonesië! Een voor ons nieuwe bestemming. En hoewel we de tickets al bijna een jaar geleden hebben aangeschaft, komt de voorbereiding bij ons uiteindelijk toch weer op de laatste weken neer. Maar nu slaan de reiskriebels dan ook wel echt toe. Dus wordt het internet de laatste avonden koortsachtig afgespeurd op zoek naar mooie tropische oorden, villa's aan het strand en hutjes in de jungle.

Het resultaat van dit speurwerk is dat het begin en het einde van de reis inmiddels (zo goed als) vastliggen. We starten onze reis op Bali om in Singapadu Kaler, vlakbij Ubud, bij te komen van de vliegreis en de binnenlanden van Bali te verkennen. Het plan is om Bali na een dag of vijf te verruilen voor een ander, nog nader te bepalen eiland. We richten onze pijlen daarvoor voorlopig op Sumatra. De Sumatraanse jungle staat heel hoog op ons verlanglijstje, maar we twijfelen toch een beetje: is dat met zulke kleine kinderen nu eigenlijk wel zo'n handige bestemming? Het zou dus heel goed kunnen dat het alsnog Java of Sulawesi wordt. Zeker is in elk geval dat we voor de laatste anderhalve week weer terugkeren naar Bali. We krijgen daar dan versterking van 'tante' Marloes, die deze laatste weken met ons in Noord-Bali doorbrengt.

De kinderen zijn er in elk geval klaar voor. Tijl heeft zich grondig op de reis voorbereid door na te gaan welk geluid de dolfijnen waarvan we hem hebben toegezegd dat we die in Noord Bali gaan zoeken eigenlijk maken en welke kleur ze hebben. Ook heeft hij zich ervan verzekerd dat de dolfijnen niet in ons zwembad zullen zwemmen, maar in de zee. Al sinds de herfst vertelt hij aan iedereen dat we 'als het lente is' 'met een blauw vliegtuig' naar 'Chinesië' gaan en dat we daar ook met de boot gaan. Dat zijn voor hem de absolute hoogtepunten om naartoe te leven. Dolfijnen, orang-oetans en sawa's: het zal allemaal wel. Vliegtuigen en boten: dat maakt Indonesië pas écht gaaf. Wel heel leuk om samen met hem naar de grote reis toe te leven. Over Jonas zijn we nog wat minder zeker. De vliegreis zal met hem in elk geval een uitdaging worden, want langer dan vijf minuten stilzitten is aan hem niet besteed, en hij is niet bepaald het type dat zicht inhoudt als iets hem niet zint. Daar denken we dus nog maar gewoon even niet over na. Bovendien hebben we met Tijl twee jaar geleden al eerder met dat bijltje gehakt. Het is vooral heel leuk om ook hem straks kennis te laten maken met een andere cultuur in een ver tropisch land.

Voor nu zetten we onze speurtocht op internet en in Lonely Planets nog even voort en dromen van tropische stranden en ondoordringbare jungle. Nog maar drie weken...!

Landen in Bali
Vrijdag 11 april 2014. Singapadu Kaler, Indonesië.

We zijn er! De truien en lange broeken zijn diep onderin de koffer weggestopt, want oh wat is het hier heerlijk warm op paradijselijk Bali! Hoewel we ons tijdens de vlucht toch wel een paar keer hebben afgevraagd waarom we dit ook alweer deden, wordt het antwoord daarop meteen weer meer dan duidelijk als we landen op Denpasar. Nog een beetje daas van de lange reis (is het nu eigenlijk dag of nacht?) verzamelen we onze koffers in de zwoele tropische lucht en worden we opgevangen door huismeester/chauffeur Edy, die ons naar Singapadu Kaler zal brengen. Van de rit er naartoe krijgt niemand van ons meer veel mee. De kinderen, die de zeventien uur durende reis elk maar twee uur hebben geslapen (helaas voor ons niet tegelijkertijd), vallen in de auto direct in slaap, en ook wij slagen er niet lang in onze ogen open te houden.

Groot is dan ook de verrukking als we anderhalf uur later nog wat slaperig uit de auto rollen. We zijn écht in het paradijs beland! Villa Rumah Sungai, waar we de komende vijf dagen blijven, is werkelijk een plaatje. Gebouwd op oude rijstterrassen, midden tussen de palm- en avocadobomen en met uitzicht op de sawa's is hier een gloednieuwe en super-de-luxe villa met vier slaapkamers (en vier badkamers), een groot zwembad met jacuzzi en een mooie tropische tuin opgetrokken. Het is groot, ruim, strak, super schoon, en er is een speeltuin, zo noteert Tijl direct. Voor elk wat wils dus.

Het personeel staat ons al op te wachten met een welkomstdrankje, en, zo wordt ons verteld, we hebben nog net tijd voor een duik in het zwembad om af te koelen voordat de lunch geserveerd wordt. We zijn er een beetje stil van. Zoveel luxe hebben we op onze reizen nog niet eerder meegemaakt, het is haast een beetje teveel van het goede. Hoewel? We zouden hier best aan kunnen wennen, besluiten we als we nog geen vijf minuten later vanuit het zwembad het uitzicht over de sawa's in ons opnemen.

Na de lunch gaat het lampje bij iedereen echter helemaal uit. Even besluiten hoeveel en welke van de vier slaapkamers we in gebruik gaan nemen, en niet veel later liggen we allemaal op één oor.

Als we na een paar uur wakker worden, is de tuinman net bezig in de tuin. Of we zin hebben in een klapper (kokosnoot)? Dat laten we ons natuurlijk geen twee keer zeggen, waarop er iemand letterlijk de (best wel heel hoge) palmboom in wordt gestuurd om voor ons drie kokosnoten uit de boom te hakken. Openhakken, rietje erin en voila. Een heerlijke tropische dorstlesser. Verser kan het niet! Vooral Jonas laat het zich goed smaken. Als er niet veel later ook een rijpe avocado uit een boom komt vallen, is de tropische traktatie compleet.

Voor Tijl heeft dat tropische ook een minder kantje. Mieren. Als de dood is ons stadsjongetje ervoor. Zo erg, dat hij er 's avonds niet van durft te slapen. Het is gewoon een beetje zielig, zoals hij daar verstijfd in dat hele grote bed ligt en met een heel klein stemmetje zegt dat hij naar huis wil. Het is voor hem natuurlijk ook niet niks, doodop door de reis en dan nu zo'n vreemd groot bed in een vreemd warm land. Ook Jonas is door de vermoeidheid van de reis en de jetlag even helemaal ontroostbaar. Voor vannacht splitsen we ons dus op en kruipen ieder met een kind in bed. Op een concert van kikkers en krekels valt iedereen zo 's avonds laat dan toch nog in slaap.

Van een mier een olifant maken
Zondag 13 april 2014. Singapadu Kaler, Indonesië.

Na de lange reisdag en het korte nachtje dat erop volgde, hebben we gisteren niet veel gedaan. Naast een ritje naar Ubud voor wat boodschappen (waar vooral Jonas trouwens een ware attractie blijkt), brengen we de dag vooral door in en naast het zwembad.

Vandaag is het dus tijd voor wat actie. Op aanraden van huismeester Edy brengen we een bezoek aan de Bali Zoo, op zo'n vijftien minuten rijden van onze villa. Naast het bekijken van de dieren zelf, kun je in de dierentuin ook een tochtje van een half uur op een olifant maken. Tijl heeft daar wel zin in, maar wij betwijfelen of hij daar op het moment-supreme nog steeds zo over zal denken. Aangezien hij nog steeds als de dood is wanneer er een mier zijn kant op kruipt, lijkt het ons niet onwaarschijnlijk dat een olifant uiteindelijk toch een beetje te veel van het goede blijkt te zijn...

We laten de olifantenrit dus maar even voor wat het is, en kiezen in plaats daarvan voor een 'gewoon' bezoek aan de dierentuin. Dat is met name voor Tijl al spannend genoeg, getuige ook de steeds terugkerende vraag of die dieren wel echt achter een hek zitten. Jonas vindt het echter prachtig en kijkt zijn ogen uit. Dat hij elk dier stug een poes blijft noemen, of het nu een leeuw, een pelikaan of een aap is, zien we daarbij maar even door de vingers.

Zelf trekt hij trouwens ook de nodige aandacht. Er komt zelfs een mevrouw vragen of ze met hem op de foto mag. Jonas vindt het allemaal prachtig. Hij heeft al heel goed door dat hier voor hem de nodige aandacht te halen valt, en zet vast een grote glimlach op zodra hij een Indonesisch gezicht ziet. Succes verzekerd, want of we nu in de supermarkt, de dierentuin of onze villa zijn, de aantrekkingskracht van onze dreumes blijkt groot. Tijl houdt zich daarbij vooralsnog een beetje op de achtergrond. Hij moet nog niet veel van al die aandacht hebben en laat het aan zijn broertje om contact met de locals te leggen.

Wij genieten echter des te meer. Voor ons zijn het dit soort dingen die het reizen met kleine kinderen zo leuk maken. Of we nu naar de supermarkt gaan of naar de dierentuin: overal hebben we direct contact met de mensen die hier wonen. Dat maakt zelfs een tripje naar de dierentuin nog een culturele belevenis.

Tijl heeft ondertussen heel andere plannen. Hij heeft zijn zinnen gezet op het zien van olifanten, en sleurt ons zo snel mogelijk de dierentuin door op zoek naar deze kolossen. En hij heeft geluk: naast rijden op olifanten, kun je hier ook olifanten voeren. En dat wil hij wel. Verbaasd kijken we toe hoe onze peuter, die niet op blote voeten naar het zwembad wil lopen omdat hij als de dood is voor mieren, onverschrokken op de best wel heel grote olifant afstapt en hem een maiskolf, een wortel en een courgette aanbiedt. Is dit een soort omgekeerde versie van 'van een mier mug een olifant maken?'

Hoe dan ook: het zorgt er in elk geval voor dat de ochtend voor ons allemaal meer dan geslaagd is. Het begint inmiddels echter ook behoorlijk warm te worden, en na nog een kwartiertje spelen in de speeltuin houden we het voor gezien. Op naar het zwembad!

Cultuur in de achtertuin
Maandag 14 april 2014. Singapadu Kaler, Indonesië.

Vandaag hoeven we de villa niet uit om cultuur te snuiven. De cultuur komt vandaag onze kant op. Tijl heeft al eerder opgemerkt dat de 'mevrouws' die voor ons en voor ons huis zorgen elke dag een offer brengen aan de goede en kwade geesten. Vandaag vindt, letterlijk in de achtertuin van onze villa, een belangrijke ceremonie plaats om de goede en kwade geesten gunstig te stemmen. Een groot deel van de familie van Edy komt hiervoor naar de villa toe om onder leiding van een priester offers te brengen en met elkaar te bidden. En, wij zijn uitgenodigd. Echt ontzettend bijzonder!

Gisteren was iedereen al druk met de voorbereidingen en het maken van versieringen voor de tuin en de tempeltjes achterin de tuin. En vandaag komen ze op hun mooist gekleed vanaf een uur of negen binnendruppelen met offers, eten en versieringen en, tot grote hilariteit van Tijl (papa met een rok), de verplichte sarongs voor ons. De ceremonie kan Tijl en Jonas niet bovenmatig boeien, maar wat wel erg leuk is, er zijn voor de ceremonie ook andere kinderen naar de villa gekomen. Vriendjes om mee te spelen! Niet veel later ligt al het meegereisde speelgoed in de bale bengong en hebben de vier dreumesen/peuters elkaar helemaal gevonden.

Voor de volwassenen is het nu wachten op de priester, die dezelfde ceremonie eerst in de tempel in het dorp heeft uitgevoerd. Wanneer hij aankomt, wordt hij naar de achtertuin geleid en gaat de ceremonie van start. De kinderen kijken niet op van hun spel, maar wij vinden het wél erg bijzonder hoe de priester alle offers met heilig water zegent terwijl hij ondertussen een gebed chant en zich daarbij met een bel begeleidt. Als de priester de familie vervolgens voorgaat in gebed, trekken wij ons terug. Hoewel Edy heel duidelijk was in zijn uitnodiging om overal bij te zijn en zelfs foto's te maken, voelen we ons nu een beetje te veel en willen we dit intieme moment niet verstoren.

We zoeken de kinderen weer op, die zich opperbest vermaken in de speeltuin. Tijl heeft in een medepeuter een heerlijk speelkameraadje gevonden, en Jonas hobbelt, steeds nét tien seconden te laat, achter de twee aan. Zó leuk om te zien dat taalbarrières voor hen nog helemaal geen bezwaar zijn. 'Kom, we gaan nu op de glijbaan', is in elke taal blijkbaar heel goed te verstaan wanneer je peuter bent.

Na een tijdje zien we de priester vertrekken en worden we uitgenodigd voor de lunch. Zittend voor het altaar ('we picknicken mama'), nuttigen we samen met de familie een deel van de offergaven. Het is heerlijk, en vooral ook erg leuk en bijzonder om zo samen met de familie te eten. De zus van Edy vraagt zich bezorgd af of wij westerlingen eigenlijk wel met onze handen kunnen/willen eten en komt nog snel met lepels aangesneld. Die hebben wij echter niet nodig. Tijl ziet er geen enkel probleem in om 'legaal' met zijn handen te mogen eten... En, zien eten, doet blijkbaar eten. Zowel Tijl als Jonas laten zich het, toch best behoorlijk pittige eten, goed smaken.

Na het eten is het feest voorbij en hebben wij de villa weer voor onszelf. We maken weer goed gebruik van het zwembad en lopen aan het eind van de middag nog een rondje door het dorp om een ijsje te halen om vervolgens nog een potje te poolen in ons 'eigen' poolhuisje totdat het diner geserveerd wordt. Heerlijk. Hier zouden we best aan kunnen wennen.

De toerist uithangen
Dinsdag 15 april 2014. Singapadu Kaler, Indonesië.

Vandaag hangen we de toerist uit. We laten ons een ochtend door Edy op sleeptouw nemen voor een cultural tour. We trappen de ochtend af in het danstheater voor een uurtje traditionele Balinese Barong dans. De Barong is de koning van de geesten, in de omgeving van Ubud verbeeld als een leeuwachtig wezen. De dans vertelt het verhaal van de strijd tegen de Rangda, de heks die heerst over de kwade geesten.

Jonas wordt maar matig geboeid door wat er zich aan doodslag en strijd op het toneel afspeelt. Hij vindt vooral de ronddraaiende plafondventilators erg interessant. Ach ja, ieder zijn meug... Tijl daarentegen zit de dans met grote ogen te bekijken. Van het masker van de Barong, tot de 'clowns' (de premier en zijn dienaar) en de heks, alles gaat recht bij hem naar binnen. Aan alles is te zien dat dit grote indruk op onze gevoelige peuter maakt. We zien zijn ogen steeds groter worden, en na een half uurtje besluiten we dat het voor hem wel genoeg is geweest. En dat blijkt: wat hij heeft gezien neemt hem zo in beslag dat hij de hele verdere dag (en avond, en ook de volgende dag) niet raakt uitgepraat over waar het masker (de Barong) nu is, en of de stoute aap die we hebben gezien wel echt in het theater blijft en of het nu wel of niet stout was van de mannen dat ze de aap wilden doodmaken. Al met al komt hij tot de conclusie dat het theater in Bali eigenlijk een beetje te eng is en dat hij 'best een beetje bang was'. Dan is het theater in Den Haag toch leuker, besluit hij.

Op naar onze volgende bestemming dan maar. Edy neemt ons mee naar één van de oudste tempels op Bali. Gebouwd in de tiende eeuw is het inderdaad een indrukwekkend bouwwerk. Voor de kinderen is het ook een leuke bestemming, want hier kun je heerlijk spelen. Tijl toont zijn muzikale kwaliteiten op de gamelan, en beide jongens rennen ondanks de warmte naar hartenlust tussen de verschillende paviljoens heen en weer. Dat mag hier dus allemaal.

De laatste stop van deze ochtend is de Tegenungan Waterval. Het is een mooi gezicht, vinden we allemaal, maar helaas is de waterval alleen te bekijken vanaf een plateau boven een vrij steile afgrond. Niet echt iets voor hele kleine kinderen dus. Na vijf minuten zitten we dus weer in de auto, terug naar de villa. Geen enkel probleem, want daar wacht het heerlijke koele zwembad op ons.

Al ronddobberend besluiten we dat we in deze omgeving nog lang niet zijn uitgekeken. Eigenlijk hadden we het plan om morgen richting Java te vertrekken, maar we hebben hier zo'n lekker plekje, en we willen hier nog zoveel doen, dat we nog een paar dagen aan ons verblijf in Singapadu Kaler plakken. Gelukkig is de villa de komende dagen nog vrij, dus dat kan. En zo verandert onze reis steeds meer in 'gewoon' vakantie. En daar is eigenlijk helemaal niks mis mee.

Fietsend door de rijstvelden
Woensdag 16 april 2014. Singapadu Kaler, Indonesië.

Vandaag worden we al om half zeven gewekt door de wekker. Dat strookt niet helemaal met op vakantie zijn (al is de interne wekker van de kinderen niet heel veel later afgesteld), maar het is met een leuke reden dat we vandaag zo vroeg uit de veren zijn. Over een kwartier komt een gids van Banyan Tree Bike Tours ons ophalen voor een ochtend fietsen over het Balinese platteland. We stappen daarvoor vroeg op de fiets, zodat we nog kunnen profiteren van de relatieve koelte van de vroege ochtend.

Na een heerlijk ontbijt bij gids Bagi thuis, stappen we op de fiets. Maar natuurlijk niet voordat we ons de, in vrijwel elk buitenland verplichte, fietshelm hebben laten aanmeten. Een hoogtepunt voor onze hoofddeksel-fantaat Tijl: hij had de helmen al bij aankomst gespot. De kinderen worden op de fietsstoeltjes vastgesnoerd, en weg zijn we. Het gaat direct vrij steil naar beneden op een onverhard weggetje, dus het is even oppassen geblazen. Maar we hebben de luxe van een gids voor en een gids achter ons, en binnen vijf minuten bevinden we ons tussen de rijstvelden.

Wij kijken onze ogen uit: wat is het hier mooi! Ook de kinderen vermaken zich opperbest: Jonas blijft ons wijzen op elke 'poes' waar zijn oog op valt (variërend van kippen en honden tot een enkele koe, maar nooit een echte poes), en zwaait naar iedereen vrolijk 'hello' (naast mensen, ook naar bovengenoemde kippen, honden en koeien). Tijl brengt op zijn beurt tot vermaak van de mensen die op de velden aan het werk zijn eerst luidkeels het smurfenlied ten gehore, waarna vervolgens 'Bob de Bouwer' en alle liedjes uit de Lion King over de velden galmen. Wij kunnen ondertussen met al onze vragen over de Balinese leefwijze en cultuur terecht bij Bagi, die zowel voor ons als voor de kinderen echt een hele leuke en goede gids blijkt.

Na een paar uur blazen we even uit bij een warung in een dorpje. Wat drinken voor ons, en de kinderen krijgen van de eigenaresse bananen, koekjes en Yakult toegestopt. Ondertussen kijken we vanuit de schaduw naar de voorbereidingen voor een grote ceremonie in de dorpstempel. Het is een fascinerend gezicht, zoals het halve dorp daar samen staat te koken.

We treuzelen echter niet te lang, want het begint inmiddels al behoorlijk warm te worden. Het laatste stuk gaat door een stuk jungle, waar we ons dankbaar laven aan de schaduw van de bomen. Desondanks komen we behoorlijk bezweet weer bij het huis van Bagi aan. Maar wát een leuke ochtend hebben we alle vier gehad! Bovendien staat er een heerlijke lunch voor ons klaar, waar we dankbaar op aanvallen.

De middag gebruiken we om af te koelen. Heerlijk in ons eigen zwembad, terwijl Jonas zijn middagslaapje doet.

Strand, kappers en dokters
Vrijdag 18 april 2014. Singapadu Kaler, Indonesië.

We zijn inmiddels al een week op Bali, en hebben nog geen strand gezien. Op deze Goede Vrijdag pakken we dus onze strandspullen en laten ons door Edy afzetten op het strand van Sanur. Het is pas acht uur 's morgens, maar de zon schijnt al fel. We vinden een mooi plekje onder de schaduw van een boom. Tijl begint aan een zandkasteel, terwijl Jonas het zand en de schelpen aan een culinaire inspectie onderwerpt. Wij liggen ondertussen heerlijk lui op onze handdoeken en lopen af en toe naar de zee om af te koelen. Heerlijk rustig en relaxt is het hier. Af en toe komt er iemand naar ons toe om te vragen of we zin hebben in een boottripje op één van de bontgekleurde vissersbootjes die hier op het strand liggen of in een massage.

Na een paar uur vinden we het welletjes. De kinderen worden moe en we krijgen trek. Terug naar de villa dus voor de lunch en wat middagrust. Helaas wordt Jonas met koorts wakker uit zijn middagslaapje. Met een paracetamol lijkt het weer wat beter te gaan, en we besluiten toch nog even de straat op te gaan. De haren van de kinderen worden wat lang, dus we gaan op zoek naar een kapper. Edy vindt dit grappig, en wil graag met ons mee om voor ons het woord te doen. Met Tijl voor zich op de scooter gaat hij vast vooruit. Wij volgen wat langzamer te voet.

Het bezoekje aan de kapper is weer een belevenis op zich. Hier geen auto's of motoren als kappersstoel, en ook geen speelhuisjes voor wachtende kinderen zoals Tijl stiekem hoopte, maar een zelf in elkaar getimmerde stoel in een betonnen keet voorzien van een tl-buis en een kleine ventilator. De schaar moet elke paar knipbeurten opnieuw geolied worden vanwege de hoge luchtvochtigheid. Het resultaat is er niet minder om. Niet veel later zijn de haren van alle mannen uit het gezin weer netjes gekortwiekt en voorzien van een 'koele' coupe. En dat voor net iets meer dan een Euro per persoon. Kijk, dat is goed zaken doen.

Op de weg terug naar de villa komen we langs een kliniek, en we besluiten even naar binnen te wippen om de oren van Jonas te laten checken. De dokter houdt languit op de banken in de wachtkamer een siësta, maar is graag bereid even naar Jonas te kijken. En dat doen wij in de spreekkamer ook. Van de Zuidoost Aziatische zorg kenden wij vooral uit de superdeluxe ziekenhuizen uit Bangkok. Dan is zo'n dorpskliniek toch even wat anders. Niettemin: in no-time zijn de oren van Jonas helemaal goedgekeurd en staan we weer buiten. We laten een wat verbaasde arts achter. Ik geloof niet dat we de bedoeling van ons voor-de-zekerheid bezoekje precies hebben kunnen overbrengen.

Thuis staat het eten al klaar. Niet verkeerd als er zo voor je gezorgd wordt...

Van hoogtepunt naar hoogtepunt
Maandag 21 april 2014. Singapadu Kaler, Indonesië.

Het bezoekje aan de dorpsdokter ten spijt: Jonas ontwikkelt toch hoge koorts en voelt zich duidelijk niet lekker. Ook Tijl heeft iets onder de leden, al beweert hij zelf helemaal niet ziek te zijn. Want ik ben supermarkt mama! Haha, supermarkt (=superman) of niet: zijn temperatuur geeft toch echt iets anders aan. Dat 'veroordeelt' ons dus tot twee dagen thuis blijven. En hoewel we nog genoeg aan activiteiten op ons wensenlijstje hadden staan, is dat hier nou niet bepaald de straf die dat misschien lijkt. Dan blijven we gewoon nog iets langer in onze heerlijke villa.

We slapen, lummelen en hangen dus lekker wat aan, ons bewegend tussen ligbed, bale bengong en zwembad als het echt te warm wordt. Tussendoor halen we nog wat ijsjes en doen nog eens een rondje 'dorp' om te kijken bij het steen-bewerken: de kunstvorm waar dit dorp beroemd om is. Vanuit het zwembad observeren we de plant van een nieuwe generatie rijstplantjes op de tegenoverliggende sawa's. Tsja, je kunt het slechter treffen...

Niettemin zijn we blij dat dat de temperatuur van Jonas vandaag weer tot een acceptabele(r) 37.8 is gezakt. Op pad! Desak van Pulu Bali Cooking Class komt ons vanmorgen halen om ons in te wijden in de kunsten van het Balinees koken. En daar hoort natuurlijk een tripje naar de lokale markt bij. Heerlijk: wat een kleuren en geuren! Zowel de kinderen als wij kijken onze ogen uit, en voor de lokale marktverkopers en marktgangers is dat wederzijds: aan aandacht voor Tijl en Jonas hier wederom geen gebrek. Genieten!

Vooral ook van het feit dat we hier, evenals in ons 'eigen' dorp geen toerist tegenkomen. Dat is iets dat sowieso opvalt: afgezien van onze spaarzame boodschappen-tripjes naar Ubud, zijn we nog nauwelijks andere Westerlingen tegengekomen. Het kan dus echt: het echte Bali zien. Misschien is dat ook wel één van de redenen dat we eigenlijk weinig haast hebben om ook andere eilanden te bezoeken. Bali hoeft lang niet zo (massa)toeristisch te zijn als we misschien zelf vooraf hadden gedacht.

Terug naar vandaag: gewapend met de benodigde ingrediënten zetten we koers naar de kookschool. Tot onze grote vreugde blijkt het hier niet te gaan om een commercieel klaslokaal, maar vindt de les plaats bij Desak thuis, op een traditionele Balinese familie-compound. Over het echte Bali gesproken: wat ontzettend gaaf! We komen zo letterlijk tot achter de voordeur. De kookschool bestaat nog niet zo lang (zo is er nog geen website, maar laat dat je vooral niet tegenhouden als je hier in de buurt bent!) en het is overduidelijk dat de hele familie het echt leuk vindt om gasten in hun huis te ontvangen.

De hele familie spant zich tot het uiterste in om het ons en de kinderen naar de zin te maken. De man en oom van Desak werpen zich op als oppas voor de kinderen, die het zich met hun speelgoed gemakkelijk maken op de veranda van één van de huizen op de compound. Wij trekken ons met Desak en haar oma terug in de keuken. Af en toe werpen we vanuit de keuken een blik op de kinderen, maar die vermaken zich prima met hun oppassen voor deze ochtend. Ze maken kennis met de dieren op de compound (huisdier-kippen!), spelen tussen de huis-tempels, en genieten van de kokosnoot en papaja die voor hen vers van de bomen worden geplukt. Uitstekend geregeld! Toch wel echt heel bijzonder, hoe ontzettend lief en zorgzaam de mensen hier voor onze kinderen zijn. En wat een ontzettende aanrader is deze kleinschalige en authentieke kookschool, vooral ook als je met kinderen reist. 

Omdat de kinderen nog niet helemaal beter zijn, maken we de les niet te lang. Desak verontschuldigt zich dat er daardoor maar 'weinig' verschillende gerechten op tafel komen. Daarover verschillen dat de inzichten: wat een overvloed en wat een heerlijk eten! Tegen twaalven taaien we af: het is voor de kinderen genoeg geweest. We maken nog een tussenstop bij een familiebedrijfje voor houtsnijwerk, de kunstvorm waarin dit dorpje gespecialiseerd is. Daarna is de koek echt op en laten we ons vermoeid, maar overgelukkig bij de villa afzetten. Wat een ontzettend leuke ochtend hebben we gehad!

Op naar Java
Dinsdag 22 april 2014. Kalibaru, Indonesië.

Er is een tijd van komen... Met dat spreekwoord in ons hoofd staan we vandaag op. Want hoewel onze reis gelukkig nog lang niet ten einde is, is het voor nu wel tijd om afscheid te nemen van Singapadu Kaler en onze fijne villa. En dat betekent ook een voorlopig afscheid van Bali, want vandaag vertrekken we naar Java.

Om acht uur 's ochtends zitten we in de auto richting Gilimanuk, zo'n honderd kilometer van Singapadu Kaler af, maar toch goed voor minimaal drie auto uren. Dat laatste is te danken aan de vaak wel heel zwaarbeladen trucks die in grote getale bezit nemen van de tweebaansweg. Heel veel harder dan zo'n veertig kilometer per uur gaat het dus vaak niet. Maar dat is hier allerminst een straf. Want met aan de ene kant de zee, en aan de andere kant sawa's over grote stukken van de rit is er genoeg moois te zien. Dat geldt dan vooral voor ons, want de kinderen gebruiken de rit vooral om wat achterstallige slaap in te halen.

Na zo'n drie en een half uur bereiken we de haven van Gilimanuk. We hebben geluk, want er staat net een ferry op het punt van vertrekken. We lopen dus zo de ferry op. Op de ferry komen we in een andere wereld terecht. Dit doet herinneringen aan onze backpack tijden herleven: de karaoke muziek staat keihard aan (vals zingen duidelijk geen bezwaar), er wordt binnen volop gerookt, en we zijn wederom de enige westerlingen. Leuk!

Tijl geniet van de zee en de boot (hier leefde hij al voor de vakantie naartoe), en Jonas werkt namens ons aan de sociale contacten. Binnen een paar minuten hebben hij en de andere passagiers elkaar ontdekt en gaat hij van hand tot hand. Het aantal Indonesische camera's waar hij op staat, is inmiddels niet meer te tellen. Maar hij geniet, en wij dus ook. Geen spoortje verlegenheid of angst voor vreemden bij hem: zodra hij een vriendelijk lachend Indonesisch gezicht ziet, klinkt er hello en strekt hij zijn armen naar hen uit om opgetild te worden. Terug naar mama? No way, zijn nieuwe Indonesische vrienden: die zijn pas cool.

Na een klein uurtje meren we aan in Ketapang. Hier staat de chauffeur van onze nieuwe accommodatie ons al op te wachten. In anderhalf uur brengt hij ons naar Desa Kajaharjo, in het midden van Oost Java. We nemen hier onze intrek in guesthouse Rumah Kita. In een mooie grote tuin heeft de Nederlandse eigenaar Peter hier twee geschakelde guesthouses opgetrokken met elk twee gastenkamers. Heel iets anders dan onze riante villa op Bali (we hebben hier 'slechts' één kamer tot onze beschikking), maar eigenlijk minstens net zo leuk. Vooral buiten zijn er voor de kinderen zeeën van ruimte en wij vinden het leuk om wat aanspraak van de andere gasten te hebben. De staf heeft zich al dagen op de komst van de kinderen verheugd, en vindt het geen enkel probleem om zich met de kinderen bezig te houden. En tsja, als dat betekent dat wij rustig met een drankje op de veranda kunnen zitten om van het uitzicht op de omringende bergen te genieten, zien wij daar ook geen probleem in.

De kinderen zijn moe na deze lange reisdag, en we kruipen daarom vroeg onder de wol. En dat is maar goed ook, want om drie uur 's nachts schalt vanuit de naburige moskee een wel heel harde en langdurige oproep tot gebed over de sawa's. Welkom op islamitisch Java. De kinderen slapen dwars door het kabaal heen, maar wij liggen wel een tijdje naar het gezang te luisteren. Pas tegen vijven wordt het weer stil. Helaas besluit Tijl dan dat de dag wat hem betreft wel mag beginnen, en na een valse start omdat we het uur tijdsverschil tussen Java en Bali even over het hoofd hebben gezien (sorry buren!), zitten we allemaal in alle vroegte en met nog wat kleine oogjes aan het ontbijt. Gelukkig maar dat het vakantie is...

De paden op
Woensdag 23 april 2014. Kalibaru, Indonesië.

Kleine oogjes of niet: onze benen jeuken en we hebben zin om de omgeving te verkennen. Bewaker Sariman doet deze morgen dienst als gids en samen met hem lopen we vanaf het guesthouse zo het Javaanse platteland op. De verschillen met Bali zijn groot, zien we al snel. Hier geen stenen huizen en elektriciteit voor de lokale bevolking. De mensen zijn hier duidelijk een stuk armer.

De natuur is echter niet minder mooi. We lopen een stuk door de met jungle overdekte heuvels en Sariman leidt ons rond over een grote plantage in de buurt. We zien hoe kruidnagel, koffie en cacao groeien, knabbelen op een door Sariman vers gekapte stengel suikerriet, en zien (en proeven) hoe op traditionele houtgestookte ovens gula java (palmsuiker) gemaakt wordt.

We genieten. Van de natuur, maar vooral ook van de mensen die we tegenkomen. Oost Java is één van de minst toeristische gebieden van Java, en dat is hier goed te merken. De lokale bevolking kijkt echt op als ze ons met rood aangelopen hoofden van de warmte door hun dorpjes zien rondlopen. Vooral de kinderen zijn een bezienswaardigheid. We horen overal kreten van verrukking, Tijl en Jonas worden geaaid en geknuffeld en een hele schoolklas loopt uit om op de foto te mogen. Sariman, die Jonas voor het tweede deel van de wandeling op zijn rug heeft, stapt trots met hem rond. Bij elk huis dat we passeren roept hij de mensen om naar Tijl en Jonas te komen kijken.

De terugweg voert dwars door de sawa's. Veel Indonesischer dan dit ga je het niet krijgen: wat gaaf is dit! Na drie uur komen we bezweet en oververhit weer bij het guesthouse aan. Tijd voor een duik in het zwembad! Maar wat een leuke ochtend weer en wat zijn de mensen ook hier weer ontzettend aardig.

Boodschappen met paard en wagen
Donderdag 24 april 2014. Kalibaru, Indonesië.

We doen het vandaag rustig aan. We merken aan de kinderen dat ze toe zijn aan wat rust. Omdat we wel wat boodschappen nodig hebben, liften we na het ontbijt met de staf mee naar de pasar van Kalubari, een dorp zo'n drie kilometer verderop. Een bezoek aan een lokale markt blijft altijd leuk. Het is goed te merken dat hier nauwelijks toeristen met kleine kinderen naartoe komen. De aandacht voor de kinderen is werkelijk overweldigend. Er staan continue zeker vier vrouwen (en de incidentele man) om ons heen die Jonas en Tijl willen aaien, knuffelen en kussen. Leuk, maar na een tijdje wordt het zelfs onze eeuwige charmeur Jonas wat te veel. Je kunt ook teveel aandacht krijgen.

We blijven dus niet te lang hangen, en slaan na een eerste verkenningsrondje efficiënt in wat we nodig hebben. Naast de nodige boodschappen bestaat de buit uit een paar felbegeerde en 'uberkitscherige' roze slippers voor Tijl (één Euro en een dolgelukkig kind: goede deal!), en een stoere, en niet minder kitscherige Spiderman pet om wat tegenwicht te bieden aan het wat meisjesachtige schoeisel. Tsja, over smaak valt niet te twisten...

Jonas is in de rugdrager inmiddels begonnen aan een ochtendslaapje: tijd om de terugreis te aanvaarden. En dat doen we geheel in stijl in het lokale vervoersmiddel van deze regio: de dokar (paard en wagen). Dit is niet iets dat speciaal voor toeristen in het leven is geroepen (toeristen zijn er hier trouwens nauwelijks), maar iets dat de locals gebruiken om van A naar B te komen. Tijl kan zijn geluk niet op: boodschappen doen met paard en wagen! Het is een leuk ritje zo naar 'huis'. De middag is weer een luie: zwemmen, slapen, boekjes lezen, spelen. Kan slechter!

On top of the world
Vrijdag 25 april 2014. Kalibaru, Indonesië.

Tik tik tik, klinkt het om half vier 's ochtends tegen het raam. Het is nog donker buiten, maar we staan meteen naast ons bed. We hebben een goede reden om vroeg op te staan: vandaag staat de beklimming van de Gunung Ijen op ons programma. We klimmen vandaag naar 2.799 meter hoogte naar de Kawah Ijen: een zwavelmeer in de krater van de vulkaan.

Dat klinkt wel wat stoerder dan het is: de auto brengt ons naar 1.800 meter hoogte en we hoeven Jonas niet zelf naar boven te tillen. Daarvoor hebben we bewaker Sariman meegenomen, die er geen been in ziet om Jonas op zijn teenslippers de drie kilometer over het steile pad omhoog te dragen. Jonas en Sariman zijn inmiddels dikke vrienden, dus ook Jonas kan zich prima in deze deal vinden. Ons expeditie team voor deze morgen bestaat verder nog uit gids Supri en chauffeur Richard. Met ons erbij zit de jeep behoorlijk vol.

Het is zo'n twee uur rijden naar de Ijen, en onderweg zien we het langzaam licht worden. We rijden nu echt de bergen in. Het gaat steil omhoog hier. Onze jeep heeft het zwaar. Het laatste steile stuk blijkt teveel voor onze zwaar beladen auto. Nadat eerst Supri is uitgestapt, later ook Sariman en tenslotte ook Justus en ik, moeten we concluderen dat het met deze auto niet gaat lukken om de parkeerplaats te bereiken. Dat wordt liften. Gelukkig kunnen we met een Frans stel en hun gids mee omhoog. Hun landrover blijkt beter opgewassen tegen dit natuurschoon.

Boven drinken we thee en ontbijten we met gebakken banaan. En dan is het tijd voor het echte werk. Omhoog: op naar de krater. Het pad is inderdaad behoorlijk steil, maar goed te doen. Onderweg passeren we verschillende zwaveldragers: deze mannen hakken grote brokken zwavel uit de krater van de vulkaan en dragen dat helemaal naar de parkeerplaats beneden. Ongelooflijk wat een last deze mannen dragen: soms hebben ze wel honderd kilo in de manden aan hun schouders hangen. En dat vaak op hun teenslippers... We proberen ze zo min mogelijk voor de voeten te lopen.

Tijl heeft geluk: hij scoort onderweg naar boven een uit zwavel gegoten dino, schildpad, stoomboot en twee hello-kitty's. De dragers hebben deze als cadeautjes voor de kinderen bij zich. Ze willen er niets voor hebben, maar wij staan erop hiervoor in elk geval iets te betalen. Zo te zien hebben ze het al zwaar genoeg. Bij het weegstation halverwege de klim puffen we even uit. Vooral Justus, want hij heeft Tijl de hele weg naar boven op zijn rug gedragen. Bikkel!

Het tweede deel van de klim is een stuk minder zwaar en na nog eens een half uurtje bereiken we de krater. Wow! Het is een azuurblauw meer middenin een maanlandschap van oude lava uitbarstingen. We zien de zwaveldampen eruit omhoog stijgen. Ongekend mooi is het. Jonas is er minder van onder de indruk. Hij is op weg omhoog op de rug van Sariman heerlijk in slaap gevallen en weigert zijn ogen open te doen voor dit moois. Dan genieten wij maar dubbel.
Na een half uurtje taaien we af om de weg omlaag te aanvaarden. Het dalen doet een beroep op weer heel andere spieren, en na anderhalf uur komen we met trillende beenspieren weer bij de parkeerplaats aan. Moe, maar meer dan voldaan na deze fantastische klim.

Back to Bali
Zaterdag 26 april 2014. Dencarik, Indonesië.

De dagen op Java vliegen om. Het is alweer tijd om afscheid te nemen. Maar dat doen we met een leuk doel, want vandaag landt 'tante' Marloes op Bali. Samen met haar zullen we het laatste deel van onze reis voortzetten in Noord Bali.

We ontbijten in alle rust, en zetten dan koers richting de ferry. De kinderen hebben het na het vroege opstaan van gisteren een beetje gehad. Gelukkig is er op de ferry een heuse speelkamer met speeltoestellen ingericht. Dat geeft wat afleiding. Niettemin zijn we blij wanneer we op Bali aanmeren en koers kunnen zetten naar Dencarik.

Als we aankomen bij Villa Bali Paradijs worden we door de staf onthaald met bloemenkransen. En daar is, tot grote vreugde van de kinderen, ook tante Marloes. Wat leuk om haar hier te zien! De villa ligt direct aan het strand en is een plaatje. Het duurt niet lang voor we met z'n allen in het zwembad liggen. Made, die de komende dagen voor ons zal koken, komt vragen hoe laat we straks willen eten. Wat is dit toch enorm luxe. Dat wordt nog wennen als we straks weer in Nederland zijn.

In de relax-stand
Zondag 27 april 2014. Dencarik, Indonesië.

Villa Bali Paradijs doet zijn naam eer aan. Het is hier meer dan paradijselijk. We schieten er acuut van in de relax-stand. Vandaag zijn Made en Iluh echter vrij, dus moeten er wel wat boodschappen worden gedaan. Chauffeur Gede brengt ons daarvoor naar Singaradja.

We leven ons uit bij de fruitstalletjes op de pasar. Mangosteen, passievruchten, dragon fruit, salak, wani, watermeloen: we gaan los op al het tropisch fruit. Ook het kruidenstalletje is heel wat kruiden lichter als wij er klaar zijn. Heerlijk! Nog even naar de supermarkt en dan zijn we klaar voor een middag zee, zand en zwembad.

Dolfijn
Maandag 28 april 2014. Dencarik, Indonesië.

Het wordt bijna een gewoonte om nog voor zonsopkomst op te staan. Half zes is het deze keer als de wekker gaat. Wij hebben er geen last van: snel ontbijten en dan het strand op, want tegen de opkomende zon komt er een oud Balinees vissersbootje onze kant op varen. Pick-up per boot dus deze keer, met als doel het spotten van dolfijnen. We zijn bepaald niet de enigen, zien we na een kwartier op zee. Zeker twintig andere bootjes met toeristen zijn ook present om de dolfijnen te aanschouwen.

En we worden allemaal niet teleurgesteld. Na vijf minuten zien we één van de kapiteins wijzen naar een paar vinnen die verderop boven het water uitsteken. Een ware klopjacht volgt als alle bootjes zich de betreffende richting op spoeden. En daar zijn ze: een hele school. We vragen ons af hoe prettig het voor de dieren is om elke ochtend zo te worden opgejaagd. Maar wat is het ook bijzonder. Zeker als er vlak naast onze boot opeens een nieuwe school opduikt. We kunnen ze bijna aanraken, zo dichtbij komen ze. Speciaal voor ons, zo lijkt het wel.

Iets verderop geeft een aantal dolfijnen een ware show weg: er wordt gesprongen en er worden salto's gemaakt. Het dolfinarium is er niets bij. Na een uur of twee is het genoeg. Tijd om de beestjes met rust te laten. We genieten van de tocht terug naar de villa. De dolfijnen zijn prachtig, maar het is minstens net zo fijn om zo op het water te zijn en te genieten van de zon die achter de bergen op komt. In de villa wacht Made ons al op met het ontbijt. Nasi goreng en bananen-pannenkoeken met uitzicht op zee. Je kunt het slechter treffen.

Een nieuwe wereld onder water
Dinsdag 29 april 2014. Dencarik, Indonesië.

Het boottochtje van gisteren smaakte naar meer. Vandaag zijn we dus wederom bij het krieken van de dag uit de veren. De bestemming van vandaag: het onbewoonde eilandje Menjangan. Of eigenlijk: het koraal en al zijn kleurrijke bewoners dat hier voor de kust ligt.

We moeten er ruim een uur voor rijden, maar dat is, zo hebben we gehoord, meer dan de moeite waard. Bovendien hoeven we niks anders te doen dan in de auto zitten en genieten van het uitzicht, want we worden, we zouden er bijna aan wennen, weer heerlijk luxe opgehaald bij onze villa. Om half zeven 's ochtends, dat dan weer wel.

Een ruime houten boot brengt ons vanaf Pemuteran naar Menjangan. De bedoeling was dat de kinderen hier op het strand zouden spelen, terwijl wij om beurten met de gids de onderwaterwereld zouden verkennen. Helaas: het waait behoorlijk en de zee is hier daardoor te ruw om te kunnen snorkelen. We 'moeten' dus naar de andere kant van het eiland om hier vanaf de boot te snorkelen. En aan deze kant zijn geen stranden. De kinderen maken er geen punt van. De meegebrachte emmertjes en schepjes doen ook met water goed dienst. Ze vermaken zich op de boot prima, terwijl wij om beurten de omgeving onder water bewonderen. En oh, oh: wat is het hier prachtig! Zodra we met onze duikbril en snorkel van de boot af springen, gaat er een nieuwe wereld voor ons open. Kleurrijke bergwanden van koraal en honderden tropische vissen in alle kleuren van de regenboog. Fantastisch!

We raken niet uitgekeken, maar ook de inwendige mens moet verzorgd worden. We zetten dus koers naar een klein verlaten strandje voor een vroege lunch. Even afgezien van het overvloedige eten dat we bij ons hebben, heeft het geheel een hoog expeditie-robinson-gehalte. Gaaf is dit!

Na nog een tweede snorkel-expeditie met wederom prachtige onderwater-panorama's, blazen we de aftocht. De kinderen hebben zich al die uren prima gehouden op de boot, maar nu is het voor hen genoeg geweest. Jammer: wij hadden hier nog uren kunnen blijven. Maar in de villa wacht een tweede lunch en het zwembad op ons. Ook niet verkeerd.