Kennismaken met Cambodja
Zaterdag 6 december 2008. Phnom Penh, Cambodja

We zijn gisteren aangekomen in Phnom Penh. Het ging niet helemaal zonder slag op stoot. Een laatste herinnering aan Vietnam: we moesten extra betalen voor onze bagage. Onze bolderkar is stuk gegaan, de wielen gaan er niet meer van af, hierdoor past hij niet in een tas. We moesten dus extra betalen. De logica hiervan ontging ons nogal, maar we hadden geen zin meer in een discussie. Gewoon de bus in en gaan… Extra 10,00 USD dus, jammer maar helaas… In de bus moesten we onze paspoorten inleveren, 25 USD er in doen en de buschauffeur zorgt dan voor de visa. Heel goed geregeld allemaal. Bij de Vietnamese grens moesten we allemaal de bus uit, door de douane lopen en weer in de bus stappen. Na ongeveer 100 meter volgde bij de Cambodjaanse grens hetzelfde ritueel. Eenmaal in Cambodja kregen we de paspoorten terug, en daar zagen we dat er voor de kinderen niet betaald hoeft te worden voor de visa. We hadden dus 75,- USD teveel betaald. Best veel geld. Ik sprak de chauffeur erop aan, die ineens geen Engels meer begreep. We hebben ons geld dus niet terug gekregen, 85,- USD ‘down the drain’. Al met al, door dit soort dingen hebben we een beetje een vervelende nasmaak gekregen van Vietnam.

Maar goed, wat gebeurd is, is gebeurd, en nu zijn we dus in Cambodja. Meteen al bij binnenkomst van het land vallen een aantal verschillen op. Waar Vietnam voor het grootste gedeelte bedekt is door jungle en dichte bebossing is Cambodja heel open en weids. We reden door rijstvelden zover je kon kijken. Ook lijkt de bevolkingsdichtheid veel lager. In Vietnam rijdt je kilometers en overal zie je bebouwing. Je rijdt het ene dorp uit en het andere in, zonder dat je het in de gaten hebt. Het is een groot lint van woningen, cafe’s, winkeltjes en gebouwen. In Cambodja is het veel leger. Er is veel water en de woningen worden nog steeds op palen gebouwd in verband met het verschil in waterpeil. Dat levert een heel bijzonder plaatje op. Phnom Penh ligt ongeveer twee-en-een-half uur rijden van de Thaise grens. Verder zie je de prachtigste beeldhouwwerken. Je ziet schitteren gebeeldhouwde en gekleurde toegangspoorten boven elk zandpad dat waarschijnlijk naar een dorpje gaat.

Phnom Penh is een oase van rust in vergelijking met de grote Vietnamese steden. Ook hier rijden uiteraard auto’s en motoren (tot groot genoegen van de jongens vinden we hier ook weer de tuktuk) maar niet in die grote aantallen als in bijvoorbeeld Saigon. Hier kun je rustig oversteken. Verder valt de Franse geschiedenis op: brede lanen, grote parken met grasvelden en boulevards met palmbomen, het doet allemaal behoorlijk westers en luxe aan. We werden met de bus afgezet op het busstation en uiteraard omsingeld door tuktuk-drivers die ons naar een leuk hotel wilden brengen. Anders dan we gewend zijn, werden we wel aangesproken maar zeker niet 'belaagd'. Iedereen bleef op afstand, ook naar de kinderen toe. De jongens werden wel aangesproken en bekeken, maar niet opgetild, aangeraakt e.d. Toen we de bolderkar in elkaar gingen zetten, werd snel duidelijk dat we geen tuktuk of taxi zouden nemen, maar dat we gingen lopen. Zonder aandringen werd er vol belangstelling gekeken wat we deden. Een tuktuk-driver bood aan met ons mee te lopen om een hotel te zoeken. We gaven duidelijk aan dat dat niet nodig was en dat we hier ook niet voor zouden betalen. Hij heeft ons afgezet in een leuke buurt, vlakbij de rivier en heeft inderdaad niet om geld gevraagd. We waren erg verbaasd en blij verrast.

Ook in het hotel en de restaurants worden we vriendelijk ontvangen, er wordt veel gespeeld en gestoeid met de jongens, maar niet op een opdringerige manier. Onze eerste indruk van Cambodja is in dat opzicht een stuk positiever dan die van Vietnam. Anderzijds is het ook heel confronterend. De armoede lijkt hier ook vele malen groter te zijn. We zien behoorlijk veel zwerfkinderen en gehandicapten. Behoorlijk wat mensen missen ledematen of zijn bijvoorbeeld verbrand of op een andere manier verminkt.

Vandaag hebben we de beruchte Killing Fields bezocht, een erfenis van het bijna vier jaar durende regime van Pol Pot. Om precies te zijn drie jaar, acht maanden en twintig dagen. Dat was wel heel heftig. De velden liggen zo’n vijftien kilometer buiten Phnom Penh. Dit is de plek waar de gevangenen naartoe gebracht werden om geëxecuteerd te worden. Het is een groot massagraf waar dagelijks drie- tot vierhonderd mensen omgebracht werden. Doe dat aantal maal bovengenoemde periode en je weet ongeveer hoeveel mensen daar liggen. Dat heeft ons behoorlijk aangegrepen. De graven zijn onderling verdeeld tussen vrouwen en kinderen, volwassen mannen en bejaarden. Overal liepen gidsen om uit te leggen wat de bepaalde plekken waren. Eentje greep mij bijzonder aan: uitgangspunt was dat alle intellectuelen, artiesten, kunstenaars en dergelijken moesten worden uitgeroeid om zo een nieuw ras van landarbeiders te creëren. Dat uitroeien moest bij de wortel beginnen, het werd vergeleken met gras. Ook kinderen en pasgeborenen werden niet ontzien. Er is een graf met kinderen en baby’s onder een boom. Tegen deze boom werden ze doodgeslagen om vervolgens het graf ingegooid te worden. Hersenen en bloed droop van de boom. Ik weet niet of het is omdat je zelf kinderen hebt, maar dit is voor ons niet te bevatten, ik kon het bij dit verhaal dan ook niet drooghouden. Zelfs bij het neertypen hiervan schieten de tranen weer in mijn ogen.

Aan het eind staat een gebouw ter herinnering aan deze periode. Een grote glazen piramide met daarin duizenden opgestapelde schedels. Daaronder liggen de kleren die her en der gevonden zijn. Onvoorstelbaar dat zoiets kan gebeuren, en dat niemand heeft ingegrepen. Onvoorstelbaar dat iemand hiertoe in staat is. Nog onvoorstelbaarder vind ik de kracht en moed van de huidige Cambodjanen. De daders van deze gruwelen zijn nooit bestraft. Het idee erachter is dat het geld wat dit zou kosten beter besteed kan worden aan de opbouw van het land dan aan een geschiedenis die niet veranderd kan worden. Het is nog geen dertig jaar geleden dat dit gebeurd is, dat is tijdens ons leven! Ik vind dit werkelijk onvoorstelbaar, en weet ook niet wat ik hierover moet zeggen. Ik kan niet de juiste woorden vinden.

Daarna hebben we het Tuel Sleng museum bezocht. Dat is een vroegere middelbare school die ingenomen is door het Pol Pot regime. De klaslokalen zijn vervangen door martelkamers en cellen. Alles in de dezelfde staat gebleven, en wordt nu gebruikt als museum. Duizenden foto’s hangen er van de slachoffers die daar omgekomen zijn, de martelkamers en de martelwerktuigen staan tentoongesteld. Dan dringt nogmaals de enorme omvang hiervan door. Meer dan eenderde van de bevolking is in nog geen vier jaar tijd uitgeroeid.

Het was dus een bijzonder heftige dag. De rondleidingen hebben we apart van elkaar zonder de kinderen gedaan. We vonden het niet gepast om de jongens hier vrolijk en uitgelaten rond te laten banjeren. We hebben ze wel gedeeltelijk meegenomen naar de Killing Fields, maar hebben ze buiten het museum gelaten. Hoe leg je zoiets uit aan een kind: dit is een gevangenis. 'Oh, zaten hier boeven dan papa? Waar zijn die boeven nu dan?' Het valt niet uit te leggen dat niet de gevangenen de boeven waren maar de bewakers. Maar goed, dan geef je ze een ijsje en een koekje en ze zijn het weer vergeten… Maar het blijft een heel schril contrast: de doodse stilte tegenover de levendigheid van onze mannen.

Tot slot hebben we toch een luchtig afscheid van de dag genomen. Tegenover ons guesthouse is een groot park. Dat stroomt aan het eind van de middag vol met lokale bevolking die daar picknicken en komen spelen. Ouders zie je badmintonnen of lekker op het gras zitten. Kinderen fietsen, spelen met de bal of spelen met niks. Onze jongens hebben zich daartussen prima vermaakt. Lucas heeft een partijtje voetbal gespeeld, en Marijn mocht van een van de kinderen even fietsen. Dat mist hij zo, zijn fiets… Hij heeft dus de leukste dag van de hele vakantie vandaag gehad! Joris had zo zijn eigen schare fans en heeft ook lekker rondgebanjerd.