Kleine avonturen op en rondom een grote rivier
Dinsdag 22 december 2009. Belém, Brazilië.
Doordat we ons onvoldoende gerealiseerd hadden dat het weekend was, zaten we ‘verplicht’ vast in Santarém. Los van de speeltuinen, de kerstoptocht en het huis van de kerstman is er net iets te weinig te doen om de dagen er goed door te komen. Maandagochtend moeten we dus het een en ander gaan regelen. Hoe gaan we verder met de reis. Gaan we naar Macapá en dan over land (24 uur in de bus) of kunnen we dit vliegen. Het wordt uiteindelijk vliegen vanuit Belém naar Cayenne, de hoofdstad van Frans Guyana. Maar het vliegen van Santarém naar Belém is niet meer mogelijk. Het is namelijk december en heel Brazilië gaat dan op reis om kerst samen met familie te vieren. Het wordt dus wederom de boot, nu 48 uur. We moeten even slikken maar Steijn vat het gelukkig allemaal redelijk laconiek op.
Om niet langer in Santarém te hoeven blijven, vertrekken we naar Alter do Chão. Een lekker klein stadje op een uurtje bussen van Santarém vandaan. Het is beroemd om zijn Ilha do Amor (Eiland van de liefde), een klein prachtig wit zandeilandje voor de ‘kust’. Normaal vaar je met een klein bootje over, maar het waterpeil staat nu op zijn laagst en kan je naar het eilandje toe waden. Er zit hier wel een klein, maar niet onbelangrijk ‘maar-tje’ aan vast. In de rivier zwemmen namelijk pijlstaartroggen. Hun steek is zeer pijnlijk en de pijn houdt zo’n acht uur aan zonder veel remedies. De bijnaam voor deze pijlstaartrog is ‘Wish you where death-fish’. Het water is gelukkig heel erg helder en we hebben er geen één gesignaleerd. Steijn en Merel hebben weer eens heerlijk in het water kunnen ravotten en papa kon zijn boek uitlezen. ’s Avonds laten we ons wederom weer een keer verrassen. Al menig keer hebben we een maaltijd besteld waarmee je een heel weeshuis kunt voeden. Nu krijgen we een schaal vissoep waarin een hele baars in stukken gesneden ligt. Niet dat ze het effe melden…
Ook hebben we vanuit hier het Floresta National de Tapajós (beschermd bosgebied) bezocht. Het bestaat uit nauwelijks aangetast regenwoud waarin een paar kleine gemeenschappen wonen. Wij hebben Maguary bezocht. Het bestaat uit 62 families en telt ongeveer 350 inwoners. De hoofdbron van inkomsten bestond jarenlang uit het werken in de rubberplantages. Nu is daar een deel toerisme bij gekomen. Bij toerbeurt vangen ze gasten op, leveren ze een gids of verzorgen ze een maaltijd. Op deze manier komt het toeristengeld aan iedereen ten goede. Dit geeft een rare blik op het dorp door dat er nog steeds latrines zijn maar wel een hele grote satellietontvanger op het erf staat.
Met een lokale gids hebben we vier uur in het regenwoud gewandeld. We hebben, als aanvulling op ons eerste junglebezoek, nog meer medicinale toepassingen gehoord tegen allerlei kwalen. Er bestaat zelfs een boom waarvan de schors als Viagra werkt. Aan de boom te zien werkt het, en nee ik heb het niet nodig. 
Ook hebben we veel vruchten gezien en geproefd die niet alleen door de mensen maar ook door de dieren worden gegeten. Het park is voor toeristen met name beroemd vanwege de grote sumauná bomen. Niet alleen heel hoog maar vooral ook heel erg dik. Bij de dikste boom hier heb je 22 mensen nodig om hem te omarmen. Wij hebben een kleinere gezien van 75 meter hoog. Steijn moest vijftig stappen zetten om er omheen te kunnen lopen, ook best indrukwekkend. Verder hangen hier aan de bomen veel lianen. Natuurlijk moesten we een scene van Tarzan naspelen en de liaan heeft het gehouden. Wij wilden daarna snel weg want het krioelde daar van de dikke rode mieren. Niet fijn!
Na de wandeling hebben we één van de rubberplantages bezocht. Rubberbomen geven na zes jaar rubbersap gedurende dertig tot veertig jaar. Ze worden met name gekerfd in de zomer en in de winter wordt het rubber verwerkt. De Amerikanen wilden grip hebben op de rubbermarkt waarbij Harry Ford besloot een dorp te stichten, Belterra, enkel voor de productie van rubber. We rijden door het dorp en het staat vol met typische ’Amerikaanse’ houten huisjes. Op het centrale plein staat een kerk met de kerkbel niet in de toren hangt, maar naast de kerk staat. Simone kan de verleiding niet weerstaan en geeft een zwiep aan de bel. Ik zeg daarop tegen Steijn dat iedereen nu denkt dat er een mis is, en dus naar de kerk komt. Steijn verbasterd dit tot de uitspraak dat iedereen nu naar de kerk komt omdat er iets mis is.
Rijdend door het tropisch regenwoud wordt de discussie rond het behoud ervan steeds merkbaarder. De wereld ‘eist’ het behoud van het regenwoud in verband met de opwarming van de aarde. En hier is men bezig met het vestigen en uitbreiden van hun bestaansrecht door stukken bos te ontginnen en hierop rendabele gewassen te telen zoals soja en koolzaad ten behoeve van biodiesel. Het wordt zichtbaar door de zwartgeblakerde voetbalvelden die en tijdens onze rit in het bos liggen, rijp om bebouwd te worden. Dit probleem is voorlopig nog niet opgelost.
Het verblijf in Alter do Chão was heerlijk en terug in Santarém bereiden we ons voor op de bootreis. We doen de nodige boodschappen en stappen een kapper binnen waar enigszins paniek uitbreekt als er drie blonde mensen geknipt moeten worden. We zijn vrijdags ruim op tijd bij de boot. Deze is afkomstig uit Manaus en zit al voor tachtig procent vol. In Santarém moet enkel het ruim even leeg. Vier vrachtwagens en vijf uur later is alles leeg en hebben we nog geen meter gevaren. Goede start van de 48 uur. De hut die we hebben is (nog) kleiner dan de vorige, maar we prijzen ons rijk als we zien hoe de mensen in de open dekken in hun hangmatten gestapeld zijn. Ze hangen in twee lagen boven elkaar, schouder aan schouder, met allemaal het viervoudige van onze bagage bij zich. Steijn noemt ze stapelhangmatten, naar het idee van ons stapelbed. Als er maar niks gebeurd op deze reis, want de boot zit echt (te) vol.
We hebben al snel contact met vier andere toeristen, wat de tocht stukken leuker maakt. Effe kletsen met anderen over hun ervaringen. De jaloerse blikken naar ons stapelbed geven snel aan hoe comfi zij slapen…. Nadat ze de hangmatten strak naast elkaar hebben opgehangen is er nog een oma tussen komen liggen, hangt de buurman dronken tegen ze aan en moeten ze via het voeteneind in de hangmat glijden. Zij zijn nog gelukkig. Boven op het bardek slapen twee Zwitsers op twee meter van de boxen die tien uur per dag snoeihard staan. Steijn en Merel knutselen papieren kerstklokken en -bellen en al snel plakt het hele bed en zitten we allemaal vol met stukjes kerstslinger. Maar onze kajuit is mooi versierd: we hebben een kerstboompje, een opblaas Kerstman, kerstlampjes in vier kleuren en tien knipperprogramma’s en de eigen knutselwerkjes. En waarom staan de kinderen zich dan toch te vergapen aan onze kajuit?
Gedurende de reis worden we meerdere keren spectaculair geënterd door kleine bootjes. Ze komen vaak peddelend langszij en haken zich vast aan de banden naast de boot om garnalen te verkopen. 2,5 kilo voor €5,-. Ook drijven er soms bootjes met moeders en alle kinderen er in, naast de boot. Al snel wordt duidelijk dat dit een vorm van bedelen is. De Brazilianen aan boord gooien alle overtollige kleding en voedsel in plasticzakken over boord. Het is blijkbaar een gewoonte want sommigen hebben aardappelzakken vol kleding naast zich staan die op deze manier gedoneerd worden.
Het laatste stuk van de reis op het water is erg mooi. Het grootste deel van de tocht op de Amazone varen we midden op de rivier. Dit betekent kilometers van de kant af. Daar waar de Amazone de oceaan in stroomt is de rivier veertig kilometer breed en komt er per seconde 300 miljoen liter water voorbij. Best heel veel dus. Nu varen we door kleinere kanalen en zijn dus dichter bij de natuur. We zien nu ook veel kleine huisjes, soms in groepjes samen maar vaak solitair. Ook komen we diverse kerkjes, een begraafplaats en een school tegen.
Na 47 uur komt Belém eindelijk in zicht en leeft de hele boot op. Zeker de mensen die vanaf Manaus al vijf dagen op de boot zitten. We meren nog een keer spectaculair aan. Bij een van de eerdere stadjes lagen de houtsplinters op het dek van de aanlegsteiger. Nu ook weer varen we recht op ons doel af en wordt op het laatste moment het roer omgegooid en klappen we op de kant… Blijven oefenen.
We zijn er en checken snel in bij het hotel om aansluitend naar de dierentuin te gaan. Iets wat de gehele reis al op het programma stond maar steeds niet lukte. Het merendeel van de dieren zit in kooien, maar de luiaard is zo sloom dat ze hem gewoon los laten lopen/hangen. Nadeel hiervan is dat ‘ie in het bomendek niet te vinden is. Na vijf dagen jungle en een dierentuin hebben we hem nóg steeds niet gezien.
Vandaag hebben we Belém bekeken. De oude haven is omgevormd in een modern eetpaleis en de markt is zoals het hoort: rommelig, geurig en kleurig. Onze harten gaan er nog steeds sneller van slaan. Maar daarmee is ook een einde gekomen aan ons verblijf in het teenslippertjesland, Brazilië. Morgen gaan we met het vliegtuig naar Frans Guyana, naar Cayenne. We kijken terug op een mooi verblijf in Brazilië waarbij we ‘slechts’ een klein deel hebben gezien, het is zo groot!! En toch hebben we meer gezien dan de meesten die hier wonen. De vriendelijkheid naar de kinderen toe is ongekend, maar Merel is er wel een beetje klaar mee. Overal wordt ze gefotografeerd en geaaid. Steijn werpt zich dan op als grote broer en 'NÃO!!'.
We hebben heerlijk gegeten, maar we kennen het menu nu wel. Ondanks dat wij de taal voor ons gevoel niet voldoende beheersen krijgen we dagelijks de vraag of we in Brazilië wonen. De steden zijn allemaal gigantisch en het is soms eng om te zien hoeveel mensen hier op een vierkante kilometer bij elkaar gepakt zijn. Het is een land dat met één been staat in de huidige tijd en een been nog ver in het verleden en de verschillen tussen arm en rijk zijn enorm. En toch, iedereen werkt hier hard voor zijn bestaan. Er is dan wel geen sociaal vangnet, maar bedelen zie je hier haast niet.
Vervolg reis in Frans Guyana
We hebben zin in Frans Guyana, nieuwe uitdagingen én oude bekenden: het betalen met de Euro en het Frans spreken??!! Leve de Frambozen!!
